Lez-Breizh
Lez-Breizh, ou Morvan
 


AR C'HIMIAD


I
Pa oa paotr Lez-Breizh e ti e vamm
En devoe bet ur pedez estlamm (bis)

Ur marc'heg o tonet gant ar c'hoad
Hag eñ penn-da-benn harneset mat

Hag ar apotr Lez-Breizh 'dal m'e welas
Arvariñ oa Sant Mikel a reas

Ha war e zaoulin en em strinkas
Hag en em groazañ prim a reas

"Aotrou Sant Mikel, en an' Doue
Na it ket da ober droug din-me !

- An Aotrou Sant Mikel ned on ket
Nag un drougoberour kennebeut

Sant Mikel, avat, me n'emaon ket
Marc'heg urzhet ne lavaran ket

- Gwelet marc'heg biskoazh n'am eus graet
Na komzet anezho kennebeut

- Un den eveldon an hini eo
Gwelas-te unan o vont e-biou ?

- Leveret-hu din-me da gentañ
Petra zo, na petra rit gantañ ?

- Pezh am eus c'hoant a dizhan gantañ
Ur goaf a leverer anezhañ

- Gwell eo ganin, gwell eo va fenn-bazh
Na eer ket en e arbenn hep lazh

Na petra an diskell koueveur-mañ
A zouget-hu dioc'h ho prec'h amañ ?

- Ned eo ket, mab, un diskell koueveur
Ur tarzhian-gwenneg e c'halver

- Aotrou marc'heg, n'am goapeet ket
Meur a wenneg tarzhet 'm eus gwelet

Derc'hel e rafe unan em dorn
Kel ledan hemañ hag ur mein-forn

- Na peseurt dilhad a zo ganeoc'h
Ken pounner hag houarn, pounneroc'h

- Ul lereg houarnet eo ivez
D'am difenniñ deus taolioù kleze

- Ma ve 'n heized evel-se sternet
Diaesoc'h e vezent da dizhet

Hogen, aotrou, leveret din-me
Ha ganet emaoc'h bet evel-se ?"

Ar marc'heg kozh, evel m'e glevas
A-walc'h e galon c'hoarzhin a reas

"Piv an diaoul 'ta en deus ho sternet
Ma ned oc'h bet evel-se ganet ?

- An hini en deus gwir da ober
Hennezh en deus graet, ma mabig ker

- Ha piv 'neus bremañ gwir da ober ?
- Den nemet an aotrou kont Kemper

Lavar ivez an taol-mañ din-me :
Gwelas-te un den eveldon-me ?

- Un den eveldoc'h am eus gwelet
Ha dre-se tre, aotrou, emañ aet"

II
Hag ar paotr d'ar gêr en ur redek
Ha war varlenn e vamm, ha prezek :

"Ma mammig, ma mamm, na ouzoc'h ket ?
Biskoazh tra ker brav n'am boa gwelet

Biskoazh tra ker brav na welis
Hag am eus gwelet hiziv-an-deiz

Bravoc'h den hag an aotrou Mikel
A zo en hon iliz, an arc'hel !

- N'eus den, ma mab, bravoc'h koulskoude
Bravoc'h evit aelez hon Doue

- Salokras, ma mamm, gwelet a reer
Marc'heien, emint-i, o anver

Ha me a fell din monet ganto
Ha monet da varc'heg evelto"

An itron gaezh, evel pa glevas
Teir gwech d'an douar a fatigas

Ha paotr Lez-Breizh, hep sellet a-dreñv
E-barzh ar marchosi ez eas tre

Hag ur c'hozh inkane a gavas
Ha prim war he c'horre a bignas

Hag eñ kuit da heul ar marc'heg ken
Kuit, ha timat, hep kimiadañ den

Da heul ar marc'heg ken da Gemper
Ha kuitaat a eure ar maner

AN DISTRO


Marc'heg Lez-Breizh oa souezhet bras
Da vaner e vamm pa zistroas

Pa zistroas a-benn dek vloaz krenn
Ken vrudet e-touez ar varc'heien

Marc'heg Lez-Breizh a oe souezhet
E porzh ar maner pa oe digoue'et

O welout eno drein o kreskiñ
Hag al linad e toull dor an ti

Hag ar mogerioù hanter-gouezhet
Hag a iliav hanter goloet

An aotrou Lez-Breizh, o klask mont tre,
Ur c'hwragezig dall a zigore

"Leveret-hu din-me, va mamm-gozh,
Ha degemer a gavfen henoz ?

- Degemer a-walc'h c'hwi a gavo
Naren, aotrou, dimeus ar re vrav

Aet eo an tiegezh-mañ da goll
Abaoe 'mañ aet ar mab en e roll"

Ne oa ket he c'homz peurachuet
Ur plac'h yaouank a zo diskennet

Ha damsellet outañ a reas
Ha da ouelañ druz en em lakaas

"Plac'hig yaouank, din-me leveret
Petra c'hoarvez ganeoc'h pa ouelet ?

- Aotrou marc'heg, deoc'h a larin-me
Petra c'hoarv' ganin pa ouelan-me

Ur breur en oad ganeoc'h am eus bet
Dek vloaz zo da varc'heg emañ aet

Ha kel lies gwech marc'heg 'welan
Kel lies gwech, va aotrou, ouelan

Kel lies gwech, siwazh din, ouelan,
Gant koun eus ma breurig paour her gran !

- Va merc'hig koant din-me leveret
Na breur all, na mamm n'hoc'h eus-hu ket ?

- Breur all war an douar n'em eus ket
Er baradoz, ne lavaran ket

Ha ma mamm baour ivez ivez ez aet di
Nemet on gant magerez en ti

Mont a reas kuit gant ar c'hlac'har
Pa eas va breur da varc'heg, m'her goar

He gwele c'hoazh en tu all d'an nor
Hag e korn an oaled he c'hador

Ha ganin-me he c'hroaz benniget
Frealz am c'halon baour war ar bed"

An aotrou Lez-Breizh a hirvoude
Ken a lavaras ar plac'h goude :

"Ho mamm ivez hoc'h eus kollet
O selaou ac'hanon pa ouelet ?

- Ya ! va mamm ivez am eus kollet
Ha me ma-eeun am eus hi lazhet

- An' Doue ! aotrou, ma'c'h eus her graet
Piv oc'h, ha penaos oc'h anvet ?

- Morvan, ap-Konan, eo va anv
Ha Lez-Breizh, va c'hoar, va lesanv"

Ken souezhet a oe ar plac'hig
Ken na fiche na lavare grik

Ken souezhet a oe ar plac'hig
Ken a vennas ganti mervel mik

Ken e zivrec'h d'he goug a daolas
Hag e veg d'he begig a lakaas

Hag e vriata hi a reas
Hag en he daeloù hi e veuzas

"Doue en devoa da bellaet
Ha Doue en deus da dostaet !

Ra vezo, ma breur, meulet Doue
Truez en deus bet ac'hanon-me"

MARC'HEG AR ROUE


I
Etre Lorgnez ha marc'heg Lez-Breizh
A zo bet tonket un emgann reizh

Doue da ray gounid d'ar Breizhad
Ha d'ar re zo er gêr keloù mat !

An aotrou Lez-Breiz a lavare
D'e floc'hig yaounak, un deiz a oe :

"Dihun, va floc'h, ha sav alese
Ha kae da spuran din va c'hleze

Va zok-houarn, va goaf ha va skoed
D'o ruziañ e gwad ar C'hallaoued

Gant skoazell Breizh ha ma divrec'h
Me ho savo c'hoazh hiziv d'an nec'h !

- Va aotrou mat, din-me leveret :
Ha d'an emgann d'hoc'h heul na in ket ?

- Ha petra lavarfe da vamm ger
Ma na zistrofez ket mui d'ar gêr ?

Pa redfe da wad war an douar
Piv lakefe termen d'he glac'har ?

- An' Doue ! aotrou, ma em c'haret
D'an emgann c'hwi va losko monet

N'am eus ket aon rak ar C'hallaoued
Kriz eo va c'halon, va dir lemmet

Bezañ drouk gant an neb a garo
E-lec'h ma eot me a yelo

E-lec'h ma eot me a yelo
'Lec'h ma vrezelot, me 'vrezelo"

II
Monet eure Lez-Breizh d'an emgann
Nemet e floc'h yaouank gantañ

Santez Anna 'r vor pa erruas
Tre 'barzh he iliz eñ a yeas

"Itron Santez Anna benniget
Yaouankik e teuis d'ho kwelet

Ne oan ket ugent vloaz achuet
Hag e ugent stourmad e oan bet

Hag o holl hon eus o gounezet
Dre ho kennerzh, itron benniget

Mard an me c'hoazh war va c'hiz d'ar vro
Mamm Santez Anna, me ho kopro

Me a royo deoc'h ur gouriz koar
A ray teir zro en-dro d'ho moger

Ha teir d'hoc'h iliz, teir d'ho pered
Ha teir d'ho touar, pa vin degoue'et

Hag ur banniel voulouz-satin-gwenn
Un troad olifant flour d'he dougen

Hag seizh kloc'h arc'hant a roin ouzhpenn
A gano ge, noz-deiz, war ho penn

Ha teir gwech ez in war va daoulin
Da gerc'hat dour evit ho pinsin

- Kae d'an emgann, kae, marc'heg Lez-Breizh
Mont a ran-me ganeout-te ivez"

III
"Klevet-hu 'mañ Lez-Breizh o tonet
Gantañ ur strollad, hag eñ fardet !

Ha ! dindanañ ur azenig gwenn
Ur c'habestrig kanab en e benn

Hag ur floc'h bihan en e gichen
Hag eñ, hervez e vrud, ur gwall zen"

Floc'h bihan Lez-Breizh dal m'o gwelas
Tostoc'h-tost d'e vestr en em riblas

"Sellet-hu ! Lorgnez o tont en hent !
Ur stroll marc'heien 'n e ziagent

Ur stroll marc'heien a-dreñv e gein
Dek zo, ha dek all, ha dek ouzhpenn !

'Maint o tizhout gant ar c'hoad kistin
Bec'h a vo, mestr paour, en em zifenn !

- Gwelet pet zo anezho rit-te
Pa o devo tañvaet va dir-me

Stok da gleze, floc'h, ouzh va c'hleze
Ha deomp-ni a-raok en o bete"

IV
"Ha ! demad dit-te, marc'heg Lez-Breizh
- Ha ! demad dit-te, marc'heg Lorgnez

- Ha deut out da-unan d'an emgann ?
- N'on ket deut d'an emgann ma-unan

D'an emgann ma-unan ned an ket
Santez Anna zo ganin kevred

- Dont a ran-me a-berzh va roue
Da lemel diganit da vuhez

- Kae war da c'hiz ! lavar d'az roue
Me ra fae outañ, 'vel a'nout-te

Me ra fae outañ, 'vel a'nout-te
'Vel deus da gleze, 'vel deus da re

Kae da Baris, e-mesk ar merc'hed
Da zougen da zilhad alaouret

'Hend-all, e lakain da wad ken yen
Ha ma'z eo an houarn pe ar mein

- Marc'heg Lez-Breizh, din-me leveret,
E pe gwad emaoc'h-hu bet ganet ?

Disterañ mevel zo em bandenn
A lemfe ho tok diwar ho penn"

Lez-Breizh, 'dal m'hen deveus e glevet
E gleze bras en deus diwennet

"Ma ne t'eus ket anave'et an tad
Me ray dit anaout ar mab anat !"

V
Lean kozh ar c'hoad war dreuz e gell
Da floc'h Lez-Breizh a lavare hael

"Tizh zo warnoc'h o redek er c'hoad !
Saotret hoc'h harnez gant poult ha gwad

Deuet, mabig, tre em minic'hi
Deuet da ziskuizh ha da walc'hiñ

- N'eo ket dare diskuizh ha gwalc'hiñ
Nemet kaout ur feunteun, hep si

Kaout dour dre-mañ d'am mestr yaouank
Hag eñ kouezhet en emgann skuizh-stank

Trizek soudard lazhet dindanañ
Marc'heg Lorgnez lazhet da gentañ !

Ha n'em eus diskaret kement-all
Lammout kuit o deus graet ar re all"

VI
Breizhat en e galon na vije
Neb a-walc'h e galon na c'hoarzhe

O welet ar yeot glas ruziet
Gant gwad ar C'hallaoued milliget

An aotrou Lez-Breizh, en e goazez,
O tiskuizhañ, outo a selle

Kristen en e galon na vije
E Santez Anna, neb na ouelje

O welet an iliz o leizhañ
Gant daoulagad Lez-Breizh o ouelañ

War e zaoulin, o ouelañ Lez-Breizh,
O trugarekaat gwir-warez Vreizh

"Trugarekaat ! mamm Santez Anna !
C'hwi hoc'h eus gounezet an taol-mañ !"

VII
Da zerc'hel koun mat eus an emgann
Eo bet savet ar barzhoneg-mañ

Ra vezo kanet gant tud a Vreizh
En enor d'an aotrou mat Lez-Breizh !

Ra vezo kanet pell tro-war-dro
Da lakaat laouen holl dud ar vro !"

MORIAN AR ROUE


I
Roue ar C'hallaoued lavare
Da aotrounez e lez, ur mare :

"Hennezh a aotreo din gwir feiz
A zeuio a-benn eveus Lez-Breizh

C'hoari enep din-me, na ra ken,
Kerkoulz ha lazhañ va marc'heien"

Morian ar roue 'dal m'e glevas
Dirak tal ar roue a savas :

"Aotren, aotrou, a ris d'hoc'h gwir feiz
Ha testoù a brofis alies

Hogen pa vennit, hiziv an deiz,
Test a brofin c'hoazh marc'heg Lez-Breizh

Ma na gasan deoc'h warc'hoazh e benn
Da eo din kas ma hini laouen"

II
Floc'hig Lez-Breizh, antronoz-beure,
A rede d'e gaout aonik-tre

"Morian ar roue a zo deuet
Ha ho tichekañ en deveus graet

- Mar ma dichekañ en deveus graet
Monet war e zicheg a zo ret

Aotrou kaezh, na ouzoc'h ket eta ?
Dre ardoù an diaoul c'hoari a ra

- Mar dre ardoù an diaoul e c'hoari
Dre gennerzh Doue c'hoariomp-ni !

Kae prim da sternañ va marc'h du din
Keit ha ma venn oc'h am harneziñ

- Salokras, aotrou, ma em c'hredet
War ho marc'h du na c'hoariot ket

Tri marc'h zo er roue-marchosi
C'hwi 'po an dibab anezho zri

Ha mard eo da deoc'h va c'hlevet-me
Diskuliañ deoc'h ur rin a rin me

Gant ur c'hloareg kozh 'm eus e glevet
Un den Doue, mar zo war ar bed

Ar balafrez gell na gemerfet
Nag ar balafrez gwenn kennebeut

Ar balafrenn gwenn na gemerfet
An hini du na lavaran ket

Hennezh a zo e-kreiz ar re-se
Hag e zoñver, Morian ar roue

Ma em c'hredet, kemeret ane'añ
Evit monet d'an emgann gantañ

Pa zeuio ar Morian tre er sal
E taolo d'an douar e vantell

Taolet ket ho mantell d'an douar
Hogen laket anezhi war var

Mar laka e zilhad war ho re
Dont a ray ar roñfl du kreñvoc'h-kreñv

Ha pa zeuio warnoc'h ar roñfl du
Gant prenn ho koaf ho kroazañ reot-hu

Ha neuze pa lammo foll ha taer
C'hwi lakay ho koaf d'hen degemer

Dre nerzh ho tivrec'h hag an Drinded
Ho koaf en ho torn na vraeo ket"

III
E c'hoaf en e zorn na vraeas ket
Dre nerzh e zivrec'h hag an Drinded !

E c'hoaf en e zouarn na flache
Pa varc'heke 'n eil deus egile

Pa varc'hekent er sal, tal-ouzh-tal,
Beg-ouzh-beg, o goafoù herrus-dall

Herrus-dall o c'hezeg o froennat
O 'n em dantañ ken a strinke gwad

Ar roue gall, hag eñ kadoret
Gant e dudjentil-veur o sellet

O sellet hag o lavaret : "Dalc'h,
Dalc'h mat ! morvran du ! gra gant ar voualc'h !"

Pa lamme gantañ ar roñfl ken taer
Evel an tourmant gant al lester

E c'hoaf en e zorn na flachas ket
Goaf ar Morian breviñ en deus graet

Ken a oa goaf ar roñfl skiriennet
Hag eñ en un taol skarzh divarc'het

Ha pa oant war droad war al leur-zi
Diarbennañ reont gant distalm kriz

Ha gant ar c'hleze en em fustont
Ken a grene 'r vurioù gant ar spont

Ha ken a daole tan o armoù
Evel houarn ruz war anneoù

Ken a gavas an tu ar Breton
Ha blantas e gleñv en e galon

Ken a gouezhas Morian ar roue
Hag e benn gant al leur a stoke

Ha Lez-Breizh, pa 'n deveus her gwelet
E droad war e gof en deus lakaet

Hag e c'hoaf digantañ a dennas
Ha penn ar Morian bras a droc'has

Ha penn ar Morian pa oe troc'het
Deus penn e zibr en deus e staget

Deus penn e zibr en deus e staget
Dre e varv louet ha nezet

Hag e gleze gwadek pa welas
Pellañ ma c'hellas eñ e daolas

"Fae eo ganin dougen ur c'hleze
Saotret e gwad Morian ar roue !"

Hag eñ da bignat war e varc'h feul
Hag er-maez, gant e floc'hig d'e heul

Ha d'ar gêr evel ma oe digoue'et
Penn ar Morian en deus distaget

Hag eus e zor en deus e staget
Da reiñ da sellet d'ar Vretoned

Euzhus sell ! du e zremm, gwenn e zent,
Ken a sponte neb a oa en hent

Neb a oa en hent hag a selle
Ouzh e veg digor a vadaoue

Ken a lavare ar varc'heien :
"An aotrou Lez-Breizh a zo un den !"

Hag an aotrou Lez-Breizh, a-neuze,
A lavare ivez evel-se :

"E ugent stourmad emaon-me bet
Hag ouzhpenn mil den am eus trec'het

Ha biskoazh n'am boe kement a boan
Evel o c'hoari deus ar Morian

Itron Santez Anna, va mamm ger
C'hwi a ra burzhudoù em c'heñver !

Me a savo deoc'h un ti-bediñ
War grec'h, etre Leger ha Gindi"

AR ROUE


An aotrou Lez-Breizh, un deiz a oe
A yae en arbenn d'ar roue

En arbenn d'ar roue d'an emgann
Pemp mil marc'heg mat a-du gantañ

Hag endra ma oa o kimiadañ
Tan an taran, tan ar foeltrusañ !

Hag e floc'h klouar 'dal m'arvestas
Prederiañ en droug a reas :

"En an' Doue ! mestr, chomet er gêr
Ur gwall zevezh hiziv a gejer !

- Chom er gêr, va floc'h, ne c'hallan ket
Pa'm eus lâret mont, renkan monet !

Ha monet a rin tra vo buhez
Buhez enaouet e-barzh am c'hreiz

Ken a zalc'hin kalon roue 'n argoad
Etre an douar ha sol va zroad"

C'hoar Lez-Breizh, kerkent ha m'her gwelas
Gant kabestr marc'h he breur a sailhas :

"Va breur, va breur ker, ma em c'haret
Dan emgann hiziv na eot ket

Nemet d'ar marv na afac'h se !
Ha petra vo a'nomp goude-se ?

Morvarc'h gwenn war an aod a welan
Un aer vras divent en-dro dezhañ

En-dro d'e zivsker dreñv daou skoulm gwall
Ha en-dro d'e voueloù tri skoulm all

Daou en-dro d'e zivsker ha d'e c'houg
Hed e vrusk 'n em stlej, hen gor, hen moug

Ken a sav war e dried ar marc'h kaezh
Hag a-dreuz penn, e tant chig ar gouez

Hi a vadailh, a dreflemm ruz gwad
Ha dibunañ 'ra o c'hwibanat

Ken a glev he aered, hag e lamm
Te'h kuit, dispar, unik ! tec'h dinamm !

"Bez a C'hallaoued pezh a garo !
Me na derc'han ket raok ar marv !"

Ne oa ket peurlavaret e c'her
Ha pa oa pellik, pell eus ar gêr

AL LEAN


I
Pa oa kousket lean koad Hellean
Tri zaol war e zor a skoas unan

"Lean mat, digoret an nor din
Ma 'm bo minic'hi a vinic'hin

'Mañ an avel kriz diwar vro-C'hall
Pa na vresk na loen gouez na chatal

'Mañ an avel garv diwar vor
Ned eo ket brav bout e toull an nor

- Na piv oc'h a skoit war va dor
Da hanternoz o c'houlenn digor ?

- Am anavout mat a eure Breizh
E deiz e anken me oa Lez-Breizh

- Mard oc'h-hu na zigorin ket
Klevout oc'h ur gelenn am eus graet

Klevout oc'h ur gelenn am eus graet
Hag enep d'ar roue benniget

- Gelenn, Doue zo test ! n'emaon ket
Na trubard a-had-all, kennebeut

Va mallozh a roan d'an drubarded
Ha d'ar roue ha d'ar C'hallaoued !

O zeod a daol c'hwezh evel teod ki
C'hwezh a splui 'vel c'hwezh re o leskiñ

Va mallozh a roan d'an drubarded !
Paneveto am be gounezet

- Mab-den, mir da villigiñ morse
Kar, na diskar, na den evel-se

Na dreist-holl an aotrou roue
Rak eoulet emañ bet gant Doue

- Eoulet gant Doue n'emañ ket bet
oulet gant an diaoul ne laran ket

Eoulet gant Doue n'emañ ket bet
Neb a wast douar ar Vretoned

Hogen pezh a zeu a-berzh an diaoul
A zistro, 'vat, da houarnañ Paol

Da houarnañ Paol-gozh a zistro
E droad gantañ dishouarn atav

Lean kozh, digoret an nor din
M'am bezo ur maen hag aze'in

- Va dor deoc'h-hu na zigorin ket
Trouz am befe gant ar C'hallaoued

- Lean kozh, digoret an dor din
P'a-hend-all m'he zaol e-barzh an ti"

Al lean kozh 'dal m'en deus klevet
Sevel deus e wele en deus graet

Hag ur boudig ruskenn enaouas
Ha da zigor an nor ez eas

Hogen, pa an nor digoret,
Argilañ gant spont en deveus graet

O welet o tonet ur tasmant
E benn etre e zaouarn gantañ

Leun a wad ha dan e zaoulagad
O troidellañ euzhus anat

"Tevet, kristen kozh, na spontet ket
An Aotrou Doue liv en deus roet

An Aotrou Doue liv en deus roet
D'am dibennañ berr, d'ar C'hallaoued

Ha liv a ra bremañ ivez deoc'h
D'am daspennanñ, mar plijfe ganeoc'h

Abalamour ma oen truezus
E-keñver va zud ha damantus

- Mar ro din liv an Aotrou Doue
D'ho taspennañ, mar plij ganin-me

Abalamour e oec'h truezus
E-keñver ho tud ha damantus

Ro viot-c'hwi, va mab, daspennet
En an' Doue, Tad, Mab ha Spered !

Ha dre nerzh eus an dour benniget
An tasmant da zen a zo deuet

Pa oe deut an tasmant da zen
Al lean a gomzas evel-hen :

"Bremañ a reot ur binijenn
Ur binijenn galet ganin-me

Ur sae bom e-pad seizh vloaz 'zougfet
Hag e kerc'henn ho koug chadennet

Ha c'hwi a yey peb kreisteiz war-eeun
Davet dour, da feunteun beg-ar-run

Ra vezo graet hervez hoc'h youl c'hlan
'Vel ma leveret, hel lavaran

Ha pa oe ar seizh vloaz tremenet
Seul e dreid gant e sae oa kignet

Ha louet e varv ha blev e benn
Hag e varv o tont war e varlenn

Hag eñ evel ur wezenn derv
Hag a vije seizh vloaz zo marv

An neb en divize e welet
N'hen divize e anavezet

Nemet un itron wenn her greas
O vont e-biou dindan ar c'hoad glas

Ha hi sellet outañ, ha gouelañ :
"Lez-Breizh, va mab kaezh, ha te eo 'ta !

Deus amañ, va mab paour, deus amañ
Ma'z in-me raktal d'az tizammañ

M'az tichadennin gant va gwentl aour
Me eo da vamm, Santez Anna 'r vor !"

II
Ha bremañ seizh vloaz hag ur miz krenn
Oa e floc'h d'e glask e pap tachenn

Hag e floc'h a lavare 'vel-mañ
O vont gant e hent e koad Hellean :

"Evit me bout lazhet e lazher
Me am eus kollet va aotrou ker"

Evel pa glevas e penn ar c'hoad
Ur marc'h ez-kañvus o c'hwirinat

Hag e varc'h kerkent ha ma fronas
Azc'hwirinat, o fringal, a reas

Hag e penn ar c'hoad pa oe digoue'et
Marc'h du Lez-Breizh en deveus gwelet

Hag eñ en e stou 'tal ar feunteun
Nag evañ na peuriñ n'eure grenn

Nemet musañ 'n dirien c'hlas n'eure
Ha gant karn e dreid a ziskrape

Ha sevel e benn goude eure
Ha c'hwirinat kañvus adarre

Ha c'hwirinat kañvus adarre
Darn a lavar penaos e ouele

"Ozac'h kozh, lev, o tont d'ar feunteun,
Ha piv a gousk dindan ar vodenn ?

- Lez-Breizh a zo dindani kousket
Tra vezo Breizh a vezo brudet

Dihun a ray e-berr o youc'hal
Hag a rey o stal da re Vro-C'hall"



Le sujet

Une série de chants mettant en scène Lez-Breizh ("soutien de la Bretagne"), surnom de Morvan, vicomte de Léon au IXè siècle

Ar c'himiad (Le départ)

Morvan, enfant, voit un jour arriver dans la maison familiale un chevalier dont l'allure, l'armure, l'air imposant l'impressionnent. Il en parle à sa mère, comme d'une apparition plus belle que si ç'avait été l'archange Saint-Michel en personne. Au désespoir de sa mère, il prend la première rosse qu'il trouve, et part embrasser la carrière de chevalier

An distro (Le retour)

Au bout de dix ans, le chevalier Lez-Breizh revient au manoir de son enfance. Il le trouve abandonné, livré aux ronces. Une vieille femme et une jeune fille l'accueillent ; la jeune fille raconte que la ruine s'est abattue sur la maison depuis le départ de son frère, dix ans plus tôt, et que sa mère en est morte de chagrin. Le frère et la soeur tombent dans les bras l'un de l'autre, dans des torrents de larmes

Marc'heg ar roue (Le chevalier du roi)

Un combat singulier est organisé entre Lez-Breizh et un chevalier du roi, Lorgnez. Avant le combat, le Breton remet son sort entre les mains de Sainte Anne, en promettant des dons pour son église en cas de victoire. Le combat commence, après un échange d'invectives entre les adversaires
La scène suivante montre le page de Lez-Breizh racontant comment son maître a tué treize Francs, et Lorgnez le premier. Puis Morvan va remercier sa protectrice

Morian ar roue (Le more du roi)

Le roi des Francs demande à ses chevaliers de vaincre Lez-Breizh. Le More du roi relève le défi et va provoquer le Breton. Le combat a lieu en présence du roi, et tourne à l'avantage du héros, qui tranche la tête du More ; puis il l'attache par les cheveux au pommeau de sa selle, s'en retourne chez lui, et attache la tête à sa porte. Les Bretons, impressionnés, se disent : "En voilà, un homme !". Nouveaux remerciements à Ste Anne

Ar roue (Le roi)

Cette fois c'est le roi lui-même que Lez-Breizh va combattre. Son page, sa soeur, effrayés par de mauvais augures, essaient de l'en dissuader

Al lean (L'ermite)

Lez-Breizh frappe à la porte d'un ermite ; mais le vieillard lui refuse l'hospitalité, par crainte du roi des Francs. Sous la menace, il finit par ouvrir ; stupéfaction, c'est un fantôme qui entre, tenant sa tête dans ses mains ! Il demande à l'ermite de replacer la tête sur ses épaules ; celui-ci accepte, mais lui impose une pénitence de sept ans à porter une robe lestée de plomb

Au bout de sept ans, le vieux chevalier est méconnaissable ; seule le reconnaît sa sainte patronne, Sainte Anne, qui le délivre de son fardeau

Le page, qui le cherchait depuis sept ans, arrive près de l'endroit où il s'était retiré, et reconnaît son cheval. "Dites-moi, vieillard qui venez à la fontaine, qui dort sous ce tertre ? - C'est Lez-Breizh qui dort en ce lieu. Il va s'éveiller tout à l'heure, et va donner la chasse aux Francs !"

 

Voir, sur le même sujet, la version donnée par François-Marie Luzel dans ses "Gwerziou Breiz-Izel" : Lezobre


Source

Extrait du "Barzhaz Breizh", le premier grand recueil de chansons bretonnes, publié en 1839 par Hersart de la Villemarqué